دوستان عزیز برای ارتباط با ما

صفحه اینستاگرام اینجا

***آنچه می خوانید گزارش مختصری ست از آیین نکوداشت محرم در قلعه نوخرقان.

قلعه نوخرقان مرکز دهستان خرقان واقع در 18 کیلـومتـری شهر بسطام و مرکز بخش و  کیلومتر 24 جاده شاهرود –آزادشهر با سابقه دیرینـه چندین هزار ساله که شرح مفصل آن در تاریخ قومس آمده ، محل علم وعرفان کـه که همچون نگین انگشتری بر حلقه پر طراوت و سرسبز منطقه بسطام که از شرق  در حریم سیاه کوه و از شمال شرق زرین کوه و  شمال غرب کوه بیدر و برون برون که ازرشته کـوههای البرز وجنگـل ابر که در7کیلومتری شمال آن واقـع مـی باشد با آب وهوای خوش، مدفن عارف ربانی و نامی و جهانی سلطان العارفین شیخ ابوالحسن خرقانی بر بلندای تپه ای همچون خورشید می درخشد و آوازه این بزرگوار معروف عام وخاص و دارای شهره جهانی است.

از میراث فرهنگی و دینی این شهر، آیین نکوداشت محرم الحرام می باشد که سالیانه با گردهمایی حدود 10 تا 12هزار نفر در تعطیلات دهه اول محرم ، با شکوه وصف ناپذیری صورت می پذیرد. کانون عزاداری ها در 5 حسینیه بزرگ شهر ، حسینیه حاج صالح ( میانه) ، حسینیه اعظم ، حسینیه قلعه بالا، حسینیه ذولفقار و حسینیه حاج قاسم (پایین) می باشد. مردم مومن و عاشقان حضرت اباعبدالله پیش از شروع محرم با حضور در تکایا ، حسینیه ها و منبرخانه ها به آماده سازی این اماکن مقدس برای پذیرایی از عزاداران می پردازند.

از مهمترین رویدادهای هر ساله این مراسم:

روز پنجم : علم بندان

طبق رسمی دیدین ، روز پنجم محرم را با یاد علمدار کربلا ، علم بندان نامیده اند. در این روز مردم با حضور در منازل و اماکنی که دارای علم یا علامت اند ، اقدام به تزیین و آماده سازی علم می نمایند تا در بعد از ظهر روز مذکور ، با راه اندازی دسته ها و هیآت های عزاداری ، این علم ها را به تکایا و حسینیه ها منتقل کنند.

شب هفتم : چراغ اول به نام سادات

از اول محرم تا شب  هفتم ، مراسمات عزاداری هیات ها در حسینیه های هر محله برگزار می شود .شب هفتم محرم اولین شب حضور دسته جات در خیابان ها و میهمان شدن در دیگر هیات هاست. در شب مذکور ، هیات متوسلین به چهارده معصوم ) سادات قلعه بالا) ، به حضور در دیگر حسینیه ها و عزاداری در آنان می پردازند. هر دسته عزاداری متشکل از علمداران(در جلو هیات)  طوق کشان و بیرق داران ، گروه تواشیح خوان، زنجیر زن ها و سینه زن ها( در انتهای هیات) می باشد. گروه تواشیح خوان اشعار محتشم کاشانی را با لحنی زیبا و آوایی بلند و کشیده تکرار می کنند و در بین هر بیت ، مردم بیت زیر را با همان لحن پاسخ می گویند:

))ای داد از این عزا ، بیداد ازین عزا ........... فریاد وامصیبت و صد داد ازین عزا((

شب هشتم: میهمانی علی اکبری ها در حسینیه اعظم و ذوالفقار

شب هشتم به حرکت دسته عزاداران حسینیه های حاج صالح و حاج قاسم ( هیات های متوسلین به حضرت قاسم ، ابوالفضلی ها و علی اکبری ها) تحت بیرق علی اکبری های قلعه نو اختصاص دارد. دسته عزاداری مذکور ، با حضور در حسینیه های اعظم و ذوالفقار به اقامه عزا می پردازد.

شب تاسوعا: میانداری اعظم خرقان در میدان میانه

شب تاسوعا ، قلعه نو خرقان شاهد حضور عزاداران اعظم و ذوالفقار خرقان در حسینیه های میانه و حاج قاسم است. شب های تاسوعا  و البته عاشورا شب هایی اند که آشنایان با محرم قلعه نوخرقان در تمام ایام سال چشم انتظار فرارسیدن آن اند تا با حضور در محل ، از عظمت مراسمات بهره برند. مشاهده کنید:

عزاداری در حسینیه میانه

شب عاشورا: از « چهل مسجد» تا « صبح رو سیاه» ؛ پیر خرقان ، غربت در عین قربت!

چهل مسجد

اولین گام عزاداران در شب عاشورا ، مراسمی ست که در شهر های بزرگ به چهل مسجد شهرت دارد. عزاداران در غالب گروه های حدودا یکصد نفری ، به اماکن مقدس شهر اعم از فاطمیه ها ، زینبیه ها ، منبرخانه ها، کلثومیه ، مهدیه (و اساسا هر مکانی با پسوندهای مشابه) می روند در حالی که اشعار زیر را متداوما  بر لب دارند:

امشب حرم آل عبا آب ندارند

طفلان حسین بن علی خواب ندارند

مظلوم حسینم

مظلوم حسینم

و نیز:

ای آب فرات از چه گل آلود و روانی

شرمنده مگر از حرم تشنه لبانی

مظلوم حسینم

مظلوم حسینم

ورود به اماکن مقدس نام برده شده در بالا ، با توقفی کوتاه در هر محل و ذکر مصیبت همراه است. پس از اتمام مراسم چهل مسجد ، گروه ها به حسینیه ها باز می گردند و آماده ی حرکت دسته های عظیم عزاداری شب عاشورا می شوند.

حرکت دسته های عظیم عزاداران

آغاز حرکت دسته های عزاداری از حسینیه میانه به سمت حسینیه اعظم و به مقصد گلزار شهدا و معصوم زاده است.هیات عظیم علی اکبری پس از عزاداری در حسینیه اعظم به سمت گلزار شهدا حرکت می کند و هیات ابوالفضلی حسنیه های اعظم و ذوالفقار از پس آن به سمت گلزار شهدا می روند. مراسم عزاداری هیات ها در کنار قبور مطهر شهدا با شور وصف ناپذیری صورت میگیرد. رسم است که عزاداران، اموات خویش را در شب عاشورا  با روشن نمودن شمع بر سر مزارشان یاد کنند. روزنه های نور در دل تاریکی شب یکی از زیباترین صحنه های بصری این مراسم است. پس از زیارت اهل قبور و حرم نوادگان موسی بن جعفر (ع) هیات ها مزار را به مقصد حسینیه های قلعه بالا، ذوالفقار و میانه ترک می کنند.مشاهده کنید:

عزاداری هیات علی اکبری در حسینیه اعظم1

عزاداری شب عاشورا

پیر خرقان ؛ غربت در عین قربت

شاید همگان بدانند که وفات شیخ ابوالحسن خرقانی طبق متون تاریخی در دهم محرم اتفاق افتاده است. اما کمتر کسی آن را به یاد دارد. وجود مقبره این عارف نامی همواره برای خطه قلعه نوخرقان موجب برکت بوده اما کمتر بزرگداشتی برایش صورت گرفته است. چه هنگامی بهتر از شب عاشورا برای تکریم مقام این عارف خداشناس. متاسفانه شب وفات ایشان، مقبره همانند  باقی ایام زود هنگام بسته می شود و اندک دوستداران ایشان که تاریخ وفاتش را از یاد نبرده اند در سرمای شب در محیطی تاریک و در خارج از مقبره ایشان را زیارت می کنند. حال آنکه گلزار شهدا، مزار ، معصوم زاده و حسینیه قلعه بالا در کنار مجموعه خرقانی قرار دارد و خیل عظیم عزاداران بی توجه به آنکه شب عاشورا شب وفات ابوالحسن نیز هست، محل را ترک میکنند.

ای صبح رو سیاه، به چه رو می شوی سپید؟

حرکت دسته های عزاداری و مراجعه به حسینیه های دیگر تا پاسی از شب ادامه می یابد . پس از آن عزادارانی که عزم  شب بیداری دارند ، دور هم جمع شده و در حالی که اشعاری را در رثای امام حسین می خوانند از برای تسلیت به دیدار خانواده هایی می روند که از محرم سال گذشته تا آن سال عزیزی را از دست داده اند. اشعاری با مطلع زیر :

ای صبح رو سیاه ، به چه رو می شوی سپید؟

فردا حسین تشنه جگر می شود شهید

رویت سیاه باد که در دشت کربلا

امروز می شود سر شه از تنش جدا

عاشورا:

عاشورای قلعه نو خرقان گره خورده به نخل و ذوالجناح و خیمه های سوخته ست. نخل سازه ایست چوبی که نمادی ست است تابوت شهدای کربلا . نخل در عزاداری اکثر نقاط کشور وجود دارد و قلعه نو خرقان از این امر مستثنی نیست. انچه در این میانه متمایز است وجود دو نخل در مراسم است. ذوالجناح نیز اسبیست به نماد اسب امام حسین (ع). آماده سازی ذوالجناح ها نیز مراسمی ست که از حوصله این مقاله خارج است. مشاهده کنید:

سنت آماده سازی ذوالجناح

ذوالجناح بندان

میعادگاه تمام  عزاداران و دسته جات محلی ست بنام قتلگاه.قتلگاه میدانگاهی ست فراخ در شمال قلعه نو خرقان و در جوار گلزار شهدا و آرامستان شهدای گمنام .عزاداران تا هنگامه ی اذان ظهر در این محل به عزاداری می پردازند و پس از آن با نواختن شیپور ، تعزیه ی عظیمی با مشارکت همگان اجرا می شود. نخل گردانی ، سوزاندن خیمه ها  و ..... از جمله برنامه های این روز است . مشاهده کنید:

شام غریبان

عزاداران در شب شام غریبان سالار شهیدان ، حسین مظلوم ، با چشمانی تر از اشک حسرت و دستانی روشن از نور شمع ، برای عرض تسلیت به سراغ دیگر هیات ها می روند . از اشعار زیبایی که در نکوداشت حماسه حسینی در این شب خوانده می شود نمونه هایی زیر را می توان اشاره کرد:

امشب جناب فاطمه ، با اضطراب و واهمه

آید به دشت کربلا ، گردد به دور خیمه ها

گوید حسین من چه شد، نور دو عین من چه شد

مظلوم  حسین ، عطشان حسین

امشب جناب مصطفی ، با انبیا و اولیا

آید به دشت کربلا ، گردد به دور کشته ها

گوید حسین من چه شد، نور دو عین من چه شد

مظلوم حسین ، غریب حسین

***این متن مختصری از عظمت محرم قلعه نو خرقان است و نوشتن در مورد کلیات و جزییات این مراسم نیازمند صرف وقت و همیاری شما دوستان عزیز است. امیدوارم در سال های آینده ، گزارشی تکمیل تر از آنچه خواندید در اختیارتان قرار گیرد.